İslam ülkelerinin edebiyatlarında kahramanların, din büyüklerinin, tarikat kurucularının da ermişlerin olağanüstü yaşamlarını ve kerametlerini anlatan yapıtlar olan menakıbnâmeler, özellikle XIII. yüzyıldan sonra Anadolu'daki tasavvuf yaşamının etkisiyle yaygınlaşmış, Osmanlılar arasında sonraki yüzyıllarda büyük gelişme göstermiş ve tekkelerin kapatılmasına kadar varlığını canlı bir şekilde sürdürmüştür. Zamanının çeşitli ilimlerini öğrenen, özellikle de felekiyat denilen yıldızlar ilminde büyük ün kazandığı için Eflâkî mahlasıyla tanınan Osmanlı mutasavvıfı Ahmed Eflâkî, Konya'ya gitmesinin ardından Mevlânâ'nın torunu Ulu Ârif Çelebi'nin, sonra da onun oğlu Âbid Çelebi'nin hizmetine girdi. Astronomi ve attârlıkla uğraşan Eflâkî'nin Konya'da bir rasathane kurduğu da bilinmektedir. Şeyhi Ulu Ârif Çelebi'nin isteğiyle başladığı ünlü eseri Ariflerin Menkıbeleri?ni yaklaşık otuzbeş yılda bitirmiştir. Farsça yazılmış bu eser XIII. ve XIV. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli yapıtlarından biridir. Mevlânâ'ya ilişkin çeşitli kaynaklardan yararlandığı yapıtında, yaşadığı dönemi anlatmış ve Mevlânâ'nın ölümünün ardından mevleviliğin yapısına, yayılmasına, XIV. yüzyılın ilk yarısında Anadolu'daki toplumsal, siyasal ve dinsel yaşama dair çok değerli bilgiler vermiştir. Daha çok bir halk romanı biçiminde yazılan bu eserde Mevlânâ'nın çoşkusu, düşünceleri, davranışları ve halkla olan ilişkileri çok açık ve içten bir dille anlatılmış; bu ilişkiler sayesinde o dönemdeki Anadolu halkı, devlet adamları ve bölgenin genel durumu hakkında oldukça kapsamlı bilgiler sunulmuştur.

Okuyucu Yorumları