Ebû'l-Hasen el-Eş‘arî, kendine özgü hayat hikayesi, ortaya koyduğu fikrî mücadele ve bu
mücadeleyi somutlaştırdığı çok sayıda eseri ile İslam düşünce geleneğinde kalıcı etki
bırakmış bir kimsedir. Kendine özgüdür; çünkü onun gibi bir gelenek içerisinde yetişip
başka bir geleneğe geçen ve yeni bir düşünce muhiti içerisinde bu kadar başarılı olabilen
çok fazla isim yoktur. Mu‘tezilî cenahtan bakınca Eş‘arî, yaptığı tercihle kelamcı olmaktan
vazgeçmiş ve Ehl-i Hadîs'in saflarına katılmıştır. Mâturîdî zaviden bakınca Mu‘tezile'yi terk
etmiş, sonra da Ehl-i Hadîs'in kelamcısı olmuştur. Kendisinin görüşlerini sahiplenen Ehl-i Hadîs'in Şâfiî ve Mâlikî kanadı için Eş‘arî, Mu‘tezile'ye karşı koyabilen, böylelikle de
sadece Ehl-i Hadîs değil, aynı zamanda Ehl-i Sünnet kelamını başlatan kimsedir. Ehl-i
Hadîs içerisinde daha katı bir yaklaşıma sahip olan Hanbelîlere göre ise o, kelamcı
kimliğini Ehl-i Hadîs içerisinde devam ettiren, bu haliyle de Ehl-i Hadîs'e Mu‘tezilî
kelamcılardan bile daha fazla zarar veren bir kimsedir. Farklı zaviyelerden bakınca beliren
böylesi bir tablo, Eş‘arî'nin Mu‘tezile sonrası sürecini yalnızca kendisiyle mukayyet
olmayan geniş bir düzlemde ele almayı gerekli kılar. Bu geniş düzlemi, dört parçadan
oluşan bir matruşkaya benzetmek de mümkündür. En dışta Ehl-i Sünnet yer alır; bunu
sırasıyla, Ehl-i Hadîs, Ehl-i Hadîs'in Şâfiî kanadı ve Küllâbîlik izler.

Okuyucu Yorumları