Padişahı Devirmek, 1859 ve 1867 yıllarında İstanbul'da açığa çıkarılan iki isyan hazırlığı üzerinden iktidarın devrilmesi girişimlerinin Osmanlı siyasi hayatı ve zihniyet evrenindeki izdüşümlerini ele alıyor. Bu kapsamlı araştırmasında Burak Onaran, 17. yüzyıldan itibaren imparatorlukta yaşanan hal' girişimlerinin seyrini, bu eylemleri düzenleyenleri ve taleplerini tarihsel bir bütünlük içine yerleştiriyor. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından (1826) sonraki dönemde, Kuleli Muahedesi ve Meslek Cemiyeti mensuplarının kalkıştığı padişahı devirmeye yönelik ilk iki girişimi ayrıntılı şekilde inceliyor.

Sanıkların ifadeleri ve diplomatik yazışmalar gibi ilk kez kullanılan belgelerden de hareketle, hem olayları kendi tarihsel bağlamı içerisinde yeniden anlatıyor hem de tarihsel anlatının zaaf ve imkânlarını tartışmaya açıyor. Kuleli ve Meslek muahedeleri hakkında daha önceki çalışmaların hemen hepsi elebaşlarına odaklanmıştı. Bu çalışmada ise birer alt bölüm, adlî takibata dâhil edilmiş herkesin biyografilerinin, toplumsal çevrelerinin ve aile profillerinin inşasına hasredilmiştir.

Kitabın öncelikli amacı, bu iki siyasi muahedenin tarihini yeniden yazmak; yapılarını ve stratejilerini mercek altına almak, mensuplarının siyasi taleplerine, motivasyonlarına ve sosyal profillerine ışık tutmaktır. Çalışmanın bu bağlamda temel meselesi, Tanzimat'ın ilk otuz yıllık döneminde, siyasi iktidarın yapısının, özellikle tebaanın ve padişahın konumunun giderek nasıl değiştiğini anlamaktır.

- Burak Onaran

Okuyucu Yorumları